Co to jest krztusiec?
Krztusiec jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie, tzw. pałeczki krztuśca (z łac. Bordatella pertussis). Można się nim zakazić w każdym wieku, ale najostrzej krztusiec przebiega u nieuodpornionych niemowląt oraz małych dzieci. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Krztusiec jest chorobą bardzo zaraźliwą. 90% nieuodpornionych osób ulega zakażeniu w wyniku kontaktu z chorą osobą.
Okres wylęgania choroby wynosi od 6 do 20 dni, przeciętnie 9-10 dni.
Po przedostaniu się do organizmu, bakterie wnikają do tkanek, gdzie namnażają się. Jednocześnie wzrasta stężenie wielu toksyn (m.in. toksyny krztuścowej – PT), wydzielanych przez bakterie. Toksyny niszczą miejscowo nabłonek układu oddechowego, a po przedostaniu się do układu krwionośnego, wywołują szereg ogólnych objawów. Uważa się, że toksyna krztuścowa w największym stopniu odpowiada za powstawanie objawów choroby, tj. długotrwałych napadów duszącego kaszlu, często połączonego z wymiotami. Krztusiec trwa wiele tygodni.
Jakie są objawy krztuśca?
W pierwszej fazie krztuśca, czyli w 1-3 tygodniu od zakażenia, występują:
• łagodny kaszel, nasilający się w nocy;
• nieżyt gardła;
• katar;
• czasem gorączka, która trwa średnio 1-4 tygodni.
Zwykle nie odróżnia się początkowych objawów krztuśca od innych infekcji górnych dróg oddechowych. W tej fazie krztusiec jest najbardziej zakaźny, a jego leczenie – najskuteczniejsze.
W kolejnej fazie, trwającej 7-14 dni, pojawiają się typowe dla krztuśca, powtarzające się, ciężkie napady kaszlu. Najostrzejsza forma kaszlu to charakterystyczne „pianie”. Objaw ten powstaje w wyniku wymuszonego głębokiego wdechu, po którym kaszel uniemożliwia nabranie powietrza. Napadowy kaszel wiąże się z trudnościami w pozbyciu się z oskrzeli lepkiej wydzieliny, złożonej z komórek zapalnych oraz uszkodzonego nabłonka dróg oddechowych. Napady kaszlu mogą trwać wiele minut, prowadząc do całkowitego wyczerpania organizmu. Może również dojść do wystąpienia licznych powikłań.
W ciągu kolejnych 2-8 tygodni napady kaszlu ustępują stopniowo. Sam kaszel o różnym nasileniu może utrzymywać się wiele tygodni.
U starszych dzieci oraz dorosłych zakażenia przebiegają często łagodnie i rzadko są rozpoznawane przez lekarzy.
Jak poważne mogą być objawy krztuśca?
U 6 na 100 chorych dzieci odnotowuje się powikłania z powodu krztuśca. Występują one 5-krotnie częściej u dzieci poniżej 6 miesiąca życia.
Do powikłań, powstających w wyniku nadmiernego wysiłku mięśni, zaangażowanych w powstawanie kaszlu, należą:
• bezdech,
• niedotlenienie,
• sinica,
• omdlenia,
• wymioty,
• krwawienia ze spojówek, z nosa i uszu,
• pękanie naczyń krwionośnych w gałce ocznej i na twarzy,
• obrzęk twarzy,
• uszkodzenia więzadła języka,
• bóle brzucha,
• powstawanie przepuklin.
Powikłania zagrażające życiu to:
• zapalenie płuc – najczęstsza przyczyna zgonu dzieci,
• uszkodzenia mózgu, spowodowane niedotlenieniem, do którego dochodzi u 8-80 na 100 000
chorych dzieci w czasie napadowego kaszlu. W 1/3 przypadków niedotlenienie mózgu
(m.in. wystąpienie drgawek, utrata przytomności) będzie prowadziło do zgonu, w 1/3 – do stałych
uszkodzeń mózgu, natomiast u pozostałych dzieci nie pozostawia śladu.
• niedożywienie, związane z występowaniem uporczywych wymiotów, co odgrywa szczególne
znaczenie w krajach rozwijających się.
Gdzie i jak często krztusiec występuje na świecie?
Krztusiec występuje na całym świecie z cyklicznym wzrostem zachorowań, co 2-5 lat. Każdego roku rejestruje się około 40 mln zachorowań na tę chorobę, szczególnie w krajach rozwijających się, co wiąże się z około 5 mln przypadków zapaleń płuc, 360 000 zgonów oraz 50 000 przypadków powikłań neurologicznych. W krajach biednych systematyczne wprowadzanie szczepień prowadzi do obniżenia śmiertelności z powodu krztuśca na świecie.
W krajach Unii Europejskiej częstość występowania tej choroby jest zbliżona do polskich statystyk. W ostatnim dziesięcioleciu w wielu krajach, w tym w Polsce po 1997 roku, zaobserwowano ponowny wzrost zachorowań na krztusiec. Zachorowalność na krztusiec może wiązać się z wygasaniem odporności w wyniku upływu lat od podania ostatniej dawki szczepionki.</strong
