Przyczyny:
Błonica jest wywołana przez bakterię zwaną maczugowcem błonicy (Corynebacterium diphteriae) produkują silne toksyny. Bakteria może żyć w nosie albo skórze osoby odpornej na chorobę bądź też zacząć rozwijać się w tych miejscach u osoby zarażonej. W trakcie rozwoju infekcji maczugowiec błonicy przenosi się drogą kropelkową, podczas kaszlu czy kichania. Jeśli toksyna zostanie wprowadzona do układu krwionośnego, pojawiają się poważne komplikacje zdrowotne.
Nosicielem choroby może być człowiek, w którego nosie lub gardle znalazły schronienie bakterie, mimo że sprawia on wrażenie osoby całkowicie zdrowej. Drobnoustroje potrafią przemieszczać się a atakować inne organizmy ludzkie drogą kropelkową albo przy bezpośrednim kontakcie. Nosiciela najczęściej charakteryzuje odporność na chorobę, nabyta podczas stosunkowo łagodniej infekcji przebytej w przeszłości.
Objawy
Środowiskiem życiowym bakterii, wywołującej błonicę, może być gardło albo skóra zakażonej osoby. Bakterie, które przedostały się do organizmu człowieka powodują powstanie charakterystycznego, błoniastego nalotu w gardle i na migdałkach. To charakterystyczne zjawisko może dotyczyć również krtani oraz tchawicy. Obrzęk gardła powoduje trudności w oddychaniu, chory ma szczekający kaszel i powiększone gruczoły chłonne podżuchwowe. Temperatura rośnie, tempo pracy serca przyspiesza, pojawia się czasami gęsta, żółta wydzielina z nosa. Jeśli zainfekowana została skóra, wówczas mogą na niej wystąpić żółtawe plamy lub wrzody, podobne do wypełnionych płynem pęcherzy towarzyszących liszajcowi.
W poważnych przypadkach człowiek chory na błonicę traci przytomność i umiera w ciągu jednego, dwóch dni od pojawienia się pierwszych charakterystycznych objawów. Częściej jednak zdarza się, że u pacjenta pozornie powracającego do zdrowia po infekcji gardła nagle pojawiają się poważne powikłania, takie jak osłabienie mięśni czy nawet porażenie gardła, mięśni układu oddechowego albo kończyn, bądź też niewydolność oddechowo-krążeniowa. Takie objawy związane z rozpadem otoczki mielinowej wokół włókien nerwowych, czyli procesem demielinizacji – mogą okazać się śmiertelne.
Do tego typu powikłań może dojść nawet siedem tygodni po wystąpieniu początkowych objawów błonicy. Jeśli kuracja zostanie zastosowana dość szybko i objawy choroby zaczną ustępować, pacjent może całkowici odzyskać zdrowie.
Poważniejszy niż zwykle przebieg choroby u niektórych pacjentów wiąże się z faktem, że odmienne szczepy organizmów wywołujących błonicę produkują różne ilości toksyn. Wystąpienie ciężkich powikłań jest bardziej prawdopodobne, jeśli układ odpornościowy chorego był osłabiony jeszcze prze infekcją.
Leczenie i profilaktyka
Po zdiagnozowaniu błonicy należy zidentyfikować wszystkie osoby, z którymi kontaktował się pacjent, w celu sprawdzenia, czy są odporne na tę chorobę. Dotyczy to w szczególności tych osób, które miały bezpośredni kontakt z chorym w czasie inkubacji błonicy, wynoszącym od 4-6 dni przed wystąpieniem pierwszych objawów. Tylko w ten sposób można zidentyfikować i leczyć nosicieli. Pacjent z objawami błonicy (osłabienie, ból gardła, narastająca gorączka) musi być natychmiast hospitalizowany. W szpitalu otrzyma zastrzyki bardzo silnych antybiotyków i antytoksyn. W przypadku, gdyby drogi oddechowe uległy zablokowaniu, zostanie wykonana tracheotomia – chirurgiczny zabieg nacięcia krtani i wprowadzenia do niej rurki, która ułatwi oddychanie.
Penicylina to antybiotyk, który najskuteczniej zabija maczugowce w gardle lub skórze, ale jednak nie działa na wytwarzane prze nie toksyny znajdujące się we krwi. W razie podejrzenia o błonicę, pacjentowi trzeba najszybciej podać antytoksyny, czyli substancje otrzymywane z surowicy koni, które są odporne na te bakterie.
W czasie trwania choroby pacjent musi bezwzględnie być izolowany od otoczenia. Izolacja musi trwać dopóty, dopóki badania przeprowadzone przez sześć kolejnych dni wykluczą obecność bakterii a nosie i gardle.
W krajach rozwiniętych rutynowo podaje się potrójną szczepionkę, tzw. Di-Te-Per - przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi. Szczepionkę podaje się w kolejnych dawkach w drugim, trzecim i czwartym miesiącu życia dziecka.
Choć błonica jest chorobą rzadko występującą w krajach uprzemysłowionych, immunizacja jest nadal niezbędna, ponieważ może ona przywędrować z zagranicy wraz z nosicielami. Powszechnie uważa się, że gdyby nie szczepienie ochronne, u dzieci w krajach zachodnich mogło by dojść do epidemii błonicy. Jedynie program powszechnych szczepień ochronnych daje gwarancje trwałego sukcesu w walce z chorobą.